Od Palm OS do webOS – jak innowator stał się niechcianym bankrutem

Starsi z naszych czytelników z pewnością pamiętają firmę Palm i jej system operacyjny Palm OS. Powstał on w 1996 roku, przez dobre kilka lat święcił triumfy, po czym (deptany po piętach przez konkurencję) został zmarginalizowany, a w końcu praktycznie uśmiercony. Jego następcą jest (teoretycznie) webOS, który tak naprawdę nie ma z nim wiele wspólnego. Zapraszam do zapoznania się z historią Palm OS – jednego z ciekawszych systemów operacyjnych dla urządzeń mobilnych.

Początki palmtopów

Wszystko zaczęło się w założonej w 1992 roku przez Jeffa Hawkinsa firmie Palm Inc., której celem było stworzenie urządzenia PDA (Personal Digital Assistant), przeznaczonego dla zwykłego użytkownika. Pierwszy produkt firmy nosił nazwę Zoomer i okazał się spektakularna klapą. Nie oznaczało to jednak, że Palm na tym projekcie stracił – sprzedał bowiem stworzone na potrzeby Zoomera oprogramowanie do synchronizacji danych firmie HP, a system rozpoznawania pisma Graffiti trafił do platformy Newton, stworzonej przez Apple i działającej między innymi w urządzeniach MessagePad. Warto wspomnieć, że Palm stworzył dla Zoomera jedynie oprogramowanie do rozpoznawania pisma oraz pakiet PIM (Personal Information Manager), nazwany Palm Organizer, w skład którego wchodził kalendarz (PalmSchedule), książka adresowa (PalmAddress), notatnik (PalmNotes), słownik, kalkulator i kilka pomniejszych aplikacji. System operacyjny GEOS dla urządzenia dostarczyła firma Geoworks, podobnie jak grę Solitaire (czyli popularnego pasjansa).
Jako ciekawostkę warto dodać, że ten sam system GEOS (oczywiście w nieco innej wersji) działał również na komputerach Commodore (modele 64, 128 i Plus/4), a także Apple II

.

Palm OS 1.0

Porażka nie zraziła jednak Hawkinsa. W marcu 1996 roku Palm zaprezentował swoje dwa nowe palmtopy – Pilot 1000 i Pilot 5000. Urządzenia pracowały pod kontrolą systemu Palm OS 1.0, który posiadał wbudowane aplikacje Address Book, Date Book, Memo Pad i To Do List, a także prosty kalkulator i narzędzie umożliwiające ukrycie wybranych wpisów przed nieupoważnionymi osobami. Pod monochromatycznym dotykowym wyświetlaczem o rozdzielczości 160 x 160 pikseli (bez podświetlenia) znajdowało się pole umożliwiające odręczne wprowadzanie tekstu przy użyciu oprogramowania Graffiti. Możliwa była synchronizacja urządzenia z komputerami PC i Mac za pośrednictwem portu szeregowego (RS-232) i oprogramowania PalmPilot Desktop, co sprawiało, że palmtop stał się swojego rodzaju uzupełnieniem (czy raczej rozszerzeniem) „dużego” komputera. Nowy gadżet spotkał się z niemałym zainteresowaniem – w ciągu 18 miesięcy do klientów trafiło ponad milion egzemplarzy.

W 1997 roku Palm po raz pierwszy (i nie ostatni) został pozwany o naruszenie patentu. Pozywającą była firma Xerox, a sprawa dotyczyła wykorzystania zastrzeżonej technologii Unistrokes w oprogramowaniu do rozpoznawania pisma Graffiti. Technologia ta to tak naprawdę zestaw symboli, za pomocą których wprowadza się tekst przy użyciu rysika. Palm przegrał proces i został zmuszony do usunięcia oprogramowania z kolejnych wersji systemu Palm OS. Zostało ono zastąpione przez Graffiti 2, w którym wykorzystano licencjonowany system Jot, zbliżony do oryginału, aczkolwiek z pewnymi wyjątkami (metoda wprowadzania znaków przestankowych, liter „i”, „k”, „q”, „t” oraz cyfry „4”).

Główną (z dzisiejszego punktu widzenia) wadą systemu Palm OS był brak podziału pomiędzy pamięcią RAM a systemem plików. Aplikacje były instalowane bezpośrednio w pamięci RAM i uruchamiane „w miejscu”; tam też zapisywane były wszystkie dane. W momencie całkowitego wyczerpania baterii użytkownik wracał do „czystego” systemu – bez swoich aplikacji i (co gorsza) danych. Nie było możliwości zastosowania żadnego zewnętrznego magazynu danych, na przykład w postaci karty pamięci. Inna sprawa, że Pilot 1000 na dwóch bateriach AAA mógł działać nawet kilka tygodni.

Drugim problemem, który znaczenia nabrał tak naprawdę dużo później, był brak wielozadaniowości. Palm OS umożliwiał jednoczesne uruchomienie tylko jednej aplikacji, która mogła działać tylko w trybie pełnoekranowym. Co ciekawe, kernel (jądro systemu), na którym bazował Palm OS do wersji 4 włącznie (AMX 68000, licencjonowany od firmy KADAK Products Ltd.) z technicznego punktu widzenia pozwalał na wprowadzenie w systemie wielozadaniowości, ale warunki licencji, jaką posiadał Palm, na to nie zezwalały.

Palm OS 2.0

W 1997 roku na rynek trafiają dwa kolejne palmtopy firmy Palm – PalmPilot Personal i PalmPilot Professional. Oba pracują pod kontrolą systemu operacyjnego Palm OS 2.0. Pod względem technicznym nowe urządzenia niewiele różniły się od swoich poprzedników – posiadały podświetlany wyświetlacz, więcej pamięci RAM oraz wsparcie dla łączności za pośrednictwem protokołu TCP/IP. Producent udostępnił nawet specjalny pakiet, pozwalający na aktualizację systemu, pamięci ROM i RAM w modelach Pilot 1000 i Pilot 5000, tak aby dorównywały one (poza podświetlanym ekranem) nowym produktom. Ruch w dzisiejszych czasach po prostu nie do pomyślenia.

Palm OS 2.0 posiadał dwie nowe aplikacje: Expenses (wydatki) oraz Mail (klient pocztowy). Ta druga umożliwiała współpracę z Microsoft Mail, Microsoft Exchange, Microsoft Outlook i Lotus cc:mail, co na tamte czasy było dużą innowacją. Oczywiście aplikacje znane z poprzedniej wersji systemu zostały rozbudowane i udoskonalone.

Palm OS 3.x

Palm III wraz z systemem Palm OS 3.0trafił do sprzedaży w 1998 roku. Tym razem na dane użytkownika wydzielono 2 MB pamięci SDRAM, która jednak wciąż wymagała stałego zasilania, a pamięć ROM z systemem operacyjnym zastąpiono dwoma megabajtami pamięci Flash ROM, dzięki czemu możliwa stała się aktualizacja systemu bez fizycznej wymiany kości. Nowością była możliwość przesyłania plików za pośrednictwem złącza IrDA (podczerwień), dodano również rozszerzoną obsługę fontów o różnych rozmiarach i rozbudowano wbudowane aplikacje.

W tym samym roku Palm stoczył dwa kolejne pojedynki w sądzie. Najpierw został pozwany przez firmę Pilot Pen Corporation, która wyrokiem sądu spowodowała zmianę nazwy kolejnych palmtopów z Pilot na Palm. Następnie Palm pozwał Microsoft, który planował nadać swojej platformie przenośnej nazwę Palm PC – sąd zmusił giganta z Redmond do zmiany nazwy najpierw na Palm-sized PC, a ostatecznie na Pocket PC.

Przez trzy kolejne lata Palm OS doczekał się czterech aktualizacji, które nie były jednak na tyle rewolucyjne aby spowodować konieczność zmiany głównego numeru wersji na wyższy.

Wersja 3.1 (luty 1999) wprowadziła możliwość synchronizacji HotSync przez sieć i została wydana wraz z palmtopami Palm IIIx i Palm V. Ten pierwszy otrzymał slot na karty rozszerzeń, dzięki którym można było zwiększać funkcjonalność urządzenia oraz ilość dostępnej pamięci.

Palm OS 3.2 (maj 1999) to również premiera palmtopa Palm VII oraz zmiany pod kątem korzystania z Internetu. Wprowadzono Web Clipping (PQA), czyli możliwość pobierania i zapisywania w pamięci urządzenia danych ze stron WWW (tekst, grafiki, zdjęcia), tak aby można je było później przeglądać bez dostępu do Sieci. Palm VII komunikował się z Internetem za pośrednictwem sieci Mobitex i serwera Palm.Net – usługa ta była oczywiście płatna i posiadała limit przesyłanych danych (w zależności od wybranego abonamentu było to 50, 150 lub 300 KB miesięcznie – tak, kilobajtów). Co ciekawe, dla twórców aplikacji korzystających z PQA dostępna była (prawdopodobnie pierwsza na świecie) usługa lokalizacyjna, oparta na podanym przez użytkownika kodzie pocztowym (działało to oczywiście – podobnie jak pozostałe usługi sieciowe – tylko na terenie Stanów Zjednoczonych).

Wydany w październiku 1999 roku Palm OS 3.3 przyniósł zaledwie kosmetyczne zmiany, takie jak szybsza synchronizacja HotSync z komputerem oraz możliwość jej wykonania za pośrednictwem złącza IrDA. Jednocześnie Palm wprowadził do sprzedaży palmtopa Palm Vx, charakteryzującego się większą ilością dostępnej pamięci RAM (8 MB), szybszym procesorem oraz wbudowanym niewymiennym akumulatorem. Nic, nad czym warto by się dłużej rozwodzić.

Palm OS 3.5 to ostania wersja systemu z linii 3.x. Światło dzienne ujrzała w lutym 2000 i mimo mało znaczącej zmiany numeru wprowadziła bardzo istotną nowość – kolory. System otrzymał natywną obsługę 8-bitowej palety kolorów, a wprowadzony wraz z nim do sprzedaży palmtop Palm IIIc – kolorowy wyświetlacz. Niestety, zastosowana podświetlana matryca TFT sprawowała się dobrze tylko w pomieszczeniach – w świetle dziennym nie nadawała się praktycznie do użytku. Palm OS 3.5 otrzymał również wiele usprawnień funkcjonalnych, takich jak kontekstowy pasek z ikonami czy udoskonalony kalendarz.
W listopadzie 2000 system otrzymał aktualizację Mobile Internet Kit, zawierającą oprogramowanie Web Clipping, program pocztowy MultiMail (przemianowany później na VersaMail), oprogramowanie do wysyłania SMSów handPHONE oraz przeglądarkę WAP Neomar

.

Palm OS 4.x

W marcu 2001 Palm zaprezentował system Palm OS 4.0, który zawierał całą masę zmian, istotnych zarówno dla użytkowników, jak i twórców aplikacji. Przede wszystkim wprowadzono standardowy interfejs dla zewnętrznego systemu plików, dzięki czemu możliwe stało się na przykład korzystanie z kart SD. Zmiana była poważna, ponieważ teraz aplikacje musiały być przed uruchomieniem ładowane do pamięci RAM (podobnie zresztą jak dane, na których te aplikacje pracowały). Jak nietrudno się domyślić, nowość ta pozwalała na instalację programów i zapisywanie danych na nośnikach Flash, które nie wymagają stałego zasilania, a co za tym idzie nie grozi im niespodziewane samoistne wyczyszczenie.
Mobile Internet Kit stał się integralną częścią systemu, który zyskał również funkcje pozwalające na wymianę informacji pomiędzy aplikacjami. Rozszerzono obsługiwaną paletę kolorów do 16-bitowej oraz wprowadzono obsługę stref czasowych. Nie zapomniano również o odświeżeniu interfejsu użytkownika.

Tradycyjnie wraz z nowym systemem zaprezentowano nowe urządzenia. Tym razem premierę miała cała seria palmtopów (Palm m500), składająca się z trzech modeli: Palm m500 (jedyny z monochromatycznym wyświetlaczem), Palm m505 i Palm m515. Wizualnie nowe urządzenia wzorowane były na modelu Palm V, który w przeprowadzonej przez producenta ankiecie został okrzyknięty mianem „idealnego PDA” (i rzeczywiście prezentował się nieźle). Z nowości na pewno warto wymienić wbudowany slot na karty SD i MMC, a także Universal Connector, czyli uniwersalne złącze do podłączania dodatkowych akcesoriów, a także stacji dokującej, wyposażonej tym razem w interfejs USB. Jak się jednak później okazało, uniwersalne złącze było uniwersalne tylko przez 2,5 roku.

Wydany w styczniu 2002 Palm OS 4.1 zawierał tylko poprawki błędów. Wraz z nim na rynku pojawił się palmtop Palm i705.

Palm OS 5

W czerwcu 2002 rozpoczął się nowy rozdział w historii firmy Palm. Światło dziennej ujrzał system Palm OS 5, pierwsza wersja wydana przez spółkę-córkę PalmSource. Wprowadza ona obsługę procesorów ARM, ale jednocześnie zachowuje wsparcie dla aplikacji napisanych dla układów DragonBall za pomocą PACE (Palm Application Compatibility Environment).
System otrzymuje wsparcie dla multimediów, wprowadza API pozwalające na cyfrową rejestrację i odtwarzanie dźwięku, a także obsługę wyświetlaczy o rozdzielczości 320 x 320 pikseli. Wprowadzona zostaje obsługa Bluetooth oraz WiFi 802.11b, a także protokołu SSL. Do dyspozycji użytkowników zostaje oddana przeglądarka PalmSource Web Browser, bazująca na NetFront 3.0.
Palm OS 5 doczekał się całej masy aplikacji firm trzecich, w tym dużej ilości całkiem przyzwoicie wyglądających gier (dzięki obsłudze wyższych niż 160 x 160 pikseli rozdzielczości), a także różnego rodzaju „nakładek”, poprawiających interfejs systemu oraz rozszerzających jego funkcjonalność.

Wraz z premierą „piątki” Palm zaprezentował nową, bardzo ciekawą serię palmtopów Tungsten. Jako pierwszy do sprzedaży w październiku 2002 trafiły Tungsten T i Tungsten W (z systemem Palm OS 4.1), następnie w kwietniu 2003 Tungsten C (Palm OS 5.2), w maju 2003 Tungsten W (Palm OS 4.1), w czerwcu 2003 Tungsten T2 (Palm OS 5.2), w październiku 2003 Tungsten T3 (z dodatkowym oprogramowaniem RealOne Player) i Tungsten E (oba z Palm OS 5.2), w październiku 2004 Tungsten T5 (Palm OS 5.4), a w kwietniu 2005 Tungsten E2 (Palm OS 5.4).
Ciekawostką jest fakt, że Tungsten C posiadał pełną klawiaturę w układzie QWERTY oraz wbudowany moduł WiFi. Tungsten Wz kolei był smartfonem, mimo że nie pasował w pełni do definicji tego typu urządzenia – nie można było korzystać z niego jak ze zwykłego telefonu, przykładając go do ucha, ale trzeba było użyć dołączonego zestawu słuchawkowego.

Seria Tungsten była udana, ale trafiła na zły okres. W październiku 2001 Microsoft zaprezentował system Pocket PC 2002, a niespełna dwa lata później Windows Mobile 2003. W praktyce od tych dwóch produktów zaczęła się kilkuletnia dominacja firmy z Redmond na rynku urządzeń przenośnych. System Microsoftu miał to, czego brakowało systemowi Palm OS – wielozadaniowość, którą użytkownicy, wcześniej nie odczuwający jej braku, pokochali. Oczywiście, nie brakowało również wad, takich jak problemy ze stabilnością czy szybkością działania, ale gdy na drugiej szali postawimy mnogość dostępnych funkcji oraz możliwości wbudowanego oprogramowania (Pocket Outlook, Pocket Internet Explorer, Windows Media Player, MSN Messenger), to Palm OS zostawał niestety w tyle. Nie bez znaczenia było również wsparcie producentów sprzętu oraz fakt, że programiści znający system Windows mogli w stosunkowo krótkim czasie opanować arkana tworzenia aplikacji dla tego systemu mobilnego.

W marcu 2003 Samsung oficjalnie zapowiedział smartphone SGH-i500, działającego pod kontrolą systemu Palm OS 5.2. Nowe oprogramowanie posiadało wsparcie dla wyświetlaczy o rozdzielczości 480 x 320 pikseli, nowy system rozpoznawania pisma Graffiti 2 oraz przeglądarkę PalmSource Web Browser w wersji 2.0. System trafił również na pokład palmtopów z serii Tungsten (począwszy od modelu T2).

W 2004 roku pojawił się Palm OS w wersji 5.4, przemianowany na Palm OS Garnet. We wrześniu 2005 PalmSource został kupiony przez firmę ACCESS, która zajęła się dalszym rozwojem systemu i w 2007 roku wydała wersję 5.5 pod nazwą Garnet OS 5.5, przeznaczoną do uruchamiania wewnątrz wirtualnej maszyny Garnet VM. Aktualnie Garnet VM jest częścią platformy Access Linux Platform, jest również dostępna dla urządzeń Nokia Internet Tablets (modele N900, N810, N800 i N770).

Palm OS Cobalt

Tutaj właściwie kończy się historia systemu Palm OS. Zaprezentowana w lutym 2004 wersja 6.0 (Cobalt) nie przekonała do siebie producentów sprzętu, mimo że wprowadzone nowości eliminowały większość braków tego systemu w stosunku do obecnej na rynku konkurencji. Nie pomogła implementacja wielozadaniowości, zwiększone bezpieczeństwo, lepsza integracja z Microsoft Outlook ani nowy framework do obsługi multimediów i grafiki, pochodzący z przejętego kilka lat wcześniej systemu BeOS. Jednak PalmSource, będąc już własnością ACCESS, wciąż pracował nad rozwojem Palm OS, skutkiem czego we wrześniu 2004 wydany został Palm OS Cobalt 6.1. Zainteresowanie było żadne – nikt nie zdecydował się na zakup licencji. Nawet Palmnie miał w planach żadnego urządzenia z Cobaltem na pokładzie. Od czasu do czasu przez branżowe media przewijała się kolejna plotka o planowanym wydaniu systemu, czy to w formie aktualizacji dla już istniejących urządzeń, czy też w zestawie z zupełnie nowym palmtopem lub smartfonem, ale informacje te nigdy się nie sprawdziły.

Lista urządzeń pracujących pod kontrolą systemu Palm OS jest imponująca. Poza produktami firmy Palm znajduje się na niej między innymi seria multimedialnych palmtopów Sony CLIÉ, przenośna konsola do gier Tapwave (nosząca niechlubny tytuł trzeciego najgorzej sprzedającego się urządzenia tego typu) czy zegarek Fossil Wrist PDA.

Żaden system operacyjny nie może odnieść sukcesu bez dodatkowych, tworzonych przez firmy trzecie aplikacji. Na platformę Palm OS stworzona została olbrzymia ilość oprogramowania – zarówno prostych narzędzi, mniej lub bardziej zaawansowanych gier, jak i rozbudowanych aplikacji (na przykład do wspomagania sprzedaży). Liczbę dostępnych dla tego systemu programów szacuje się na ponad 50 tysięcy, co jak na tamte czasy było naprawdę sporą liczbą. Przydatną dla użytkowników cechą Palm OSa była niemal stuprocentowa wsteczna kompatybilność wszystkich wersji systemu – aplikacje stworzone dla starszych edycji bez problemu działały na nowszych bez konieczności wprowadzania jakichkolwiek modyfikacji.

Palm webOS

Palm nie zrezygnował z produkcji urządzeń, jednak dał sobie spokój z systemem Palm OS. Zamiast kupić licencję na Access Linux Platform firma podjęła decyzję o stworzeniu własnego, opartego na Linuksie systemu mobilnego – Palm webOS. Jednocześnie pomiędzy 2006 a 2008 rokiem Palm wprowadził na rynek (bez większych sukcesów) kilka urządzeń działających pod kontrolą Windows Mobile(Treo 700w, 700wx, 750v, 800w i Pro).

webOS został oficjalnie zaprezentowany w styczniu 2009 jako następca Palm OS, mimo że nie miał z tym systemem wiele wspólnego. Pierwsze urządzenie działające pod jego kontrolą, czyli smartphone Palm Pre, trafiło na rynek pięć miesięcy później, kolejne – Palm Pixi – w listopadzie. Zainteresowanie było umiarkowane, a na pewno nie można było mówić o sukcesie.

W kwietniu 2010 Palm został kupiony przez HP za niebagatelną kwotę 1,2 miliarda dolarów. Według kupującego, webOS był kluczowym elementem transakcji – firma miała plany rozwoju systemu i używania go w swoich nowych produktach, takich jak smartfony, tablety i drukarki. Wydawało się, że webOS złapał drugi oddech.

Sposób rozwoju systemu przez HP wydaje się co najmniej dziwny. Mimo wcześniejszych obietnic, w lutym 2011 firma ogłosiła, że Palm Pre i Palm Pixi nie otrzymają aktualizacji systemu do wersji 2.0, która w praktyce pojawiła się tylko w nowych smartfonach HP Pre 2 i HP Veer. W sierpniu 2011 wydana została przeznaczona dla HP Pre 3 wersja 2.2 systemu, a w lipcu wersja 3.0 dla tabletu HP TouchPad, borykająca się z problemami wydajnościowymi i poprawiona dwa miesiące później.

Przyszłość systemu webOS jest mocno niejasna. Fatalne wyniki sprzedaży tabletu TouchPad, w skutek których HP obniżyło (chwilowo, ale jednak) jego cenę z 499 do 99 dolarów, spowodowały, że firma zrezygnowała z produkcji kolejnych urządzeń z tym systemem, a nawet (jeśli wierzyć plotkom) rozważa sprzedaż webOSa. Podobno zainteresowanych firm jest co najmniej kilka, a na liście chętnych znajdują się tacy giganci, jak Amazon, Intel, IBM, Oracle czy RIM. Trzeba jednak pamiętać, że nabywca wraz z systemem otrzyma pokaźny pakiet patentów, które w dzisiejszych czasach są warte znacznie więcej niż niszowy system mobilny i to one mogą być główną zachętą do zakupu. A to oznacza śmierć webOSa. Pytanie czy ktokolwiek będzie za nim tęsknił.